احتمالاً نام بیت‌کوین، پادشاه دنیای رمزارزها، به گوشتان خورده است. اما آیا می‌دانستید که این رمزارز قدرتمند هم نیاز دارد در دنیاهای دیگری غیر از شبکه خودش پا بگذارد؟ در این مقاله یومیکس، قرار است با مفهوم جذاب “رپد بیت‌کوین” یا همان Wrapped Bitcoin (WBTC) آشنا شویم، چالش‌های بیت‌کوین و راه‌حل‌های آن را بشناسیم و ببینیم WBTC چطور به بیت‌کوین کمک می‌کند تا در دنیای پرهیاهوی امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) نقش‌آفرینی کند.
بیت‌کوین: یک قلعه مستحکم ولی تنها؟
بیت‌کوین، با شبکه بلاک‌چین مستقل و امنیت بی‌بدیلش، سنگ بنای دنیای رمزارزها را تشکیل می‌دهد. اما همین استقلال و استحکام، یک محدودیت بزرگ دارد: عدم سازگاری آسان با دیگر شبکه‌های بلاک‌چین، به‌خصوص شبکه اتریوم که میزبان بخش عمده‌ای از پروژه‌های دیفای است.
چرا این یک مشکل است؟ فرض کنید شما مقدار قابل توجهی بیت‌کوین دارید و می‌خواهید:
- آن را به عنوان وثیقه برای وام گرفتن در یک پلتفرم دیفای روی اتریوم قرار دهید.
- در استخرهای نقدینگی (Liquidity Pools) پروتکل‌های مختلف دیفای روی شبکه‌های دیگر مشارکت کنید و سود کسب کنید.
- از قابلیت‌های قراردادهای هوشمند پیچیده روی اتریوم با بیت‌کوین خود بهره‌مند شوید.
مشکل اینجاست که شبکه بیت‌کوین از قراردادهای هوشمند به پیچیدگی اتریوم پشتیبانی نمی‌کند و نمی‌توانید به‌طور مستقیم بیت‌کوین خود را به شبکه اتریوم بفرستید یا در پروتکل‌های آن استفاده کنید. این دقیقاً جایی است که مفهوم “رپد بیت‌کوین” وارد می‌شود.
رپد بیت‌کوین (Wrapped Bitcoin) چیست؟
به زبان ساده، Wrapped Bitcoin (WBTC) یک توکن ERC-20 است که ۱۰۰% با بیت‌کوین پشتیبانی می‌شود و روی شبکه اتریوم قرار دارد. توکن‌های ERC-20 فرمت استاندارد توکن‌ها روی شبکه اتریوم هستند و با اکثر کیف پول‌ها و پروتکل‌های مبتنی بر اتریوم سازگارند.
هر ۱ واحد WBTC دقیقاً معادل ۱ واحد بیت‌کوین است. این معادل بودن از طریق یک فرآیند خاص و با نظارت مجموعه‌ای از نهادها (که در ادامه توضیح می‌دهیم) تضمین می‌شود.
شاید این سوال پیش بیاید که اگر WBTC معادل بیت‌کوین است، چه فرقی با آن دارد؟ فرق اصلی در **بستر شبکه** است. بیت‌کوین روی شبکه بلاک‌چین خودش عمل می‌کند، در حالی که WBTC روی شبکه اتریوم قرار دارد و از قابلیت‌های این شبکه، به‌ویژه قراردادهای هوشمند، بهره‌مند می‌شود.
چرا به “Wrap” کردن نیاز داریم؟
“Wrap” به معنی “بسته‌بندی کردن” است. در این مفهوم، بیت‌کوین شما در یک بسته (معادل یک توکن ERC-20) قرار می‌گیرد تا بتوان آن را روی شبکه‌ای دیگر (اتریوم) استفاده کرد. این مثل این است که شما طلای فیزیکی را به یک گواهی یا رسید تبدیل کنید تا بتوانید راحت‌تر آن را منتقل یا در معاملات آنلاین استفاده کنید.
فرآیند Minting و Redeeming WBTC: چطور بیت‌کوین “رپ” می‌شود؟
فرآیند ایجاد WBTC (Minting) و تبدیل مجدد آن به بیت‌کوین (Redeeming) توسط مجموعه‌ای از نهادها به نام **مرچنت‌ها (Merchants)** و **متولیان (Custodians)** انجام می‌شود:
- مرچنت‌ها (Merchants): این‌ها نهادهایی هستند که با کاربران نهایی در ارتباطند و درخواست‌های Minting و Redeeming را مدیریت می‌کنند. مثلاً، یک صرافی یا یک پلتفرم دیفای می‌تواند یک مرچنت باشد.
- متولیان (Custodians): این‌ها مسئول نگهداری از بیت‌کوین واقعی شما در زمان Minting هستند. آنها بیت‌کوین‌های ارسال شده توسط مرچنت‌ها را در کیف پول‌های چندامضایی (Multisig Wallets) امن نگهداری می‌کنند. BitGo یکی از شناخته‌شده‌ترین متولیان WBTC است.
فرآیند Minting (تبدیل BTC به WBTC):
- شما (یا یک مرچنت به نمایندگی شما) درخواست Minting WBTC را مطرح می‌کنید.
- مرچنت مقدار مشخصی بیت‌کوین را به آدرس کیف پول متولی ارسال می‌کند.
- متولی، پس از تأیید دریافت بیت‌کوین، به قرارداد هوشمند WBTC روی اتریوم دستور می‌دهد که همان مقدار WBTC جدید را ضرب (Mint) کند و به آدرس کیف پول شما (یا درخواست‌دهنده) ارسال کند.
- بیت‌کوین‌های اصلی که به متولی ارسال کرده‌اید، “قفل” می‌شوند و در شبکه بیت‌کوین غیرقابل استفاده می‌مانند، تا زمانی که WBTC متناظر آنها Redeem شود.
فرآیند Redeeming (تبدیل WBTC به BTC):
- شما (یا یک مرچنت) درخواست Redeeming WBTC را مطرح می‌کنید.
- مقداری WBTC را به آدرس قرارداد هوشمند WBTC (یا به مرچنت) ارسال می‌کنید.
- مرچنت یا قرارداد هوشمند، توکن‌های WBTC ارسال شده را “می‌سوزاند” (Burn می‌کند) و از گردش خارج می‌کند.
- متولی، پس از تأیید سوختن WBTC، همان مقدار بیت‌کوین قفل شده را از کیف پول خود آزاد کرده و به آدرس شما (یا مرچنت) ارسال می‌کند.
این فرآیند تضمین می‌کند که همیشه به ازای هر ۱ واحد WBTC در گردش روی شبکه اتریوم، ۱ واحد بیت‌کوین واقعی در اختیار متولیان قفل شده باشد. این نسبت ۱:۱، ارزش WBTC را به بیت‌کوین گره می‌زند.
چرا WBTC اهمیت دارد؟ کاربردهای Wrapped Bitcoin در دنیای واقعی
همانطور که اشاره شد، WBTC پلی است برای ورود بیت‌کوین به دنیای دیفای. این توکن امکانات جدیدی را برای هولدرهای بیت‌کوین فراهم می‌کند که پیش از این صرفاً در شبکه بیت‌کوین محدود بودند. برخی از مهم‌ترین کاربردهای WBTC عبارتند از:
۱. وام‌دهی و وام‌گیری (Lending & Borrowing) در پلتفرم‌های دیفای
یکی از محبوب‌ترین کاربردهای WBTC، استفاده از آن به عنوان وثیقه (Collateral) برای وام گرفتن رمزارزهای دیگر (مانند استیبل‌کوین‌ها) در پلتفرم‌های وام‌دهی غیرمتمرکز مانند Aave یا Compound است. پیش از WBTC، هولدرهای بیت‌کوین برای استفاده از سرمایه خود بدون فروش آن، گزینه‌های محدودی داشتند.
مثال: شما ۱ WBTC دارید. می‌توانید آن را در Aave به عنوان وثیقه قفل کرده و در ازای آن، مقدار مشخصی DAI (یک استیبل‌کوین متصل به دلار) وام بگیرید. با DAI می‌توانید در بازار معامله کنید یا از آن برای پرداخت استفاده کنید. پس از بازپرداخت وام و سود، WBTC خود را پس می‌گیرید.
۲. تأمین نقدینگی (Liquidity Provision) در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEXs) و استخرهای نقدینگی
با داشتن WBTC، می‌توانید در استخرهای نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز (مانند Uniswap یا Curve) مشارکت کنید. این استخرها شامل جفت‌هایی از رمزارزها (مثلاً WBTC/ETH یا WBTC/USDC) هستند و با تأمین هر دو رمزارز در نسبت مشخص، به معامله‌گران امکان می‌دهید تا بین این دو رمزارز با کارمزد کمتری مبادله کنند. در ازای مشارکت، درصدی از کارمزدهای معاملات انجام شده در آن استخر را دریافت می‌کنید.
مثال: شما مقداری WBTC و ETH دارید. می‌توانید این دو را به استخر نقدینگی WBTC/ETH در Uniswap اضافه کنید. با این کار، شما به تامین نقدینگی برای تریدرهایی که می‌خواهند WBTC را با ETH یا بالعکس معامله کنند، کمک می‌کنید و در ازای آن بخشی از کارمزد تراکنش‌های آن استخر به شما تعلق می‌گیرد.
۳. معامله در پلتفرم‌های دیفای
WBTC امکان معامله بیت‌کوین را در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEXs) فراهم می‌کند. این به شما امکان می‌دهد بدون نیاز به احراز هویت در صرافی‌های متمرکز و با استفاده از کیف پول غیرحضانتی خود، WBTC را با دیگر توکن‌های ERC-20 مبادله کنید.
۴. استفاده در پروتکل‌های مدیریت دارایی و بازدهی
بسیاری از پروتکل‌های دیفای که به دنبال بهینه‌سازی بازدهی هستند، از WBTC پشتیبانی می‌کنند. شما می‌توانید WBTC خود را در این پروتکل‌ها سپرده‌گذاری کرده و به طور خودکار در فعالیت‌های مختلف دیفای (مانند وام‌دهی، کشاورزی بازدهی – Yield Farming) شرکت داده شوید تا بیشترین بازدهی را کسب کنید.
۵. توسعه‌دهندگان و سازنده
WBTC امکان ادغام بیت‌کوین را در برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) ساخته شده روی اتریوم فراهم می‌کند. توسعه‌دهندگان می‌توانند از WBTC برای ساخت محصولات مالی جدید که از نقدینگی و اعتبار بیت‌کوین بهره می‌برند، استفاده کنند.
چالش‌ها و ملاحظات مربوط به WBTC
اگرچه WBTC مزایای زیادی دارد، اما مانند هر فناوری دیگری، دارای چالش‌ها و ملاحظات خاص خود است که باید از آنها آگاه باشید:
- ماهیت متمرکز متولیان: اصلی‌ترین نگرانی در مورد WBTC، اتکا به متولیان متمرکز (مانند BitGo) برای نگهداری از بیت‌کوین‌های واقعی است. این یعنی به نوعی باید به این نهادها اعتماد کنید که بیت‌کوین‌های شما را به درستی نگهداری و در زمان مناسب آزاد کنند. این با ذات غیرمتمرکز بیت‌کوین تضاد دارد.
- ریسک طرف مقابل (Counterparty Risk): اگر متولی یا مرچنت با مشکل مواجه شود (مانند هک شدن یا ورشکستگی)، ممکن است بیت‌کوین‌های قفل شده شما به خطر بیفتد.
- کارمزدهای شبکه اتریوم (Gas Fees): از آنجایی که WBTC روی شبکه اتریوم عمل می‌کند، انتقال و استفاده از آن مشمول کارمزدهای شبکه اتریوم (Gas) است که بسته به تراکم شبکه می‌تواند بالا باشد.
- وابستگی به شبکه اتریوم: عملکرد WBTC کاملاً به پایداری و امنیت شبکه اتریوم وابسته است.
- عدم حمایت مستقیم توسط پروتکل بیت‌کوین: WBTC یک پروژه جانبی است و مستقیماً توسط تیم توسعه‌دهنده پروتکل بیت‌کوین پشتیبانی یا تأیید رسمی ندارد.
پروژه‌های دیگری نیز برای “رپ” کردن بیت‌کوین روی شبکه‌های دیگر یا راه‌حل‌های کاملاً غیرمتمرکز در حال توسعه هستند، اما WBTC در حال حاضر شناخته‌شده‌ترین و پرکاربردترین راه برای استفاده از بیت‌کوین در اکوسیستم اتریوم و دیفای است.
آینده Wrapped Bitcoin و بیت‌کوین در دنیای دیفای
با رشد روزافزون دنیای دیفای و نیاز به نقدینگی عمیق، اهمیت پل‌هایی مانند WBTC بیش از پیش مشخص می‌شود. در حالی که راه‌حل‌های بومی‌تر و غیرمتمرکزتر برای اتصال شبکه‌ها در حال ظهور هستند، WBTC همچنان نقش مهمی در فراهم کردن امکان استفاده از حجم عظیم بیت‌کوین در این اکوسیستم ایفا می‌کند.
حجم قفل شده بیت‌کوین در فرم WBTC نشان‌دهنده تمایل هولدرهای بیت‌کوین برای مشارکت در فعالیت‌های دیفای است. پیش‌بینی می‌شود با ساده‌تر شدن فرآیند استفاده و افزایش پروتکل‌های پشتیبان، WBTC و نسخه‌های مشابه آن در آینده نیز مورد استفاده قرار گیرند.
جمع‌بندی دوستانه
پس، همانطور که دیدید، Wrapped Bitcoin (WBTC) را باید به عنوان یک ابزار هوشمندانه در نظر گرفت. ابزاری که به “پادشاه” دنیای رمزارزها، یعنی بیت‌کوین، اجازه می‌دهد تا از برج و باروی مستحکم شبکه خودش خارج شده و در دنیای پرجنب‌وجوش و فرصت‌ساز امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) روی شبکه‌هایی مثل اتریوم، حضور پیدا کند. اگرچه باید مراقب نکات مربوط به تمرکز و ریسک آن بود، اما نمی‌توان از نقش کلیدی WBTC طی سال‌های اخیر در اتصال دو اکوسیستم بزرگ رمزارز و دیفای چشم‌پوشی کرد. امیدواریم این مقاله در یومیکس به شما کمک کرده باشد تا درک بهتری از این مفهوم مهم پیدا کنید و ببینید که حتی بیت‌کوین هم گاهی نیاز به یک “بسته‌بندی” جدید برای ورود به میدان‌های جدید دارد! مثل همیشه، قبل از هرگونه سرمایه‌گذاری یا استفاده از پروتکل‌های دیفای، تحقیقات کامل خود را انجام دهید.
