صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX): دروازه‌ای به دنیای آزاد رمزارزها

صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست و چه تفاوتی با صرافی‌های معمولی دارد؟

تصور کنید می‌خواهید پول خود را به ریال تبدیل کنید. معمولاً به یک صرافی مراجعه می‌کنید؛ یک شرکت یا سازمان که پول شما را دریافت می‌کند، معادل ریالی آن را به شما می‌دهد و در ازای این خدمت کارمزدی دریافت می‌کند. این صرافی‌ها، شخص ثالثی هستند که تراکنش شما را تسهیل می‌کنند.

حالا همین سناریو را برای خرید و فروش رمزارزها در نظر بگیرید. اکثر ما برای خرید بیت کوین، اتریوم یا توکن‌های دیگر، به پلتفرم‌هایی مثل بایننس (Binance)، کوین‌بیس (Coinbase) یا صرافی‌های داخلی مراجعه می‌کنیم. این‌ها “صرافی‌های متمرکز” (Centralized Exchanges یا CEX) هستند. در CEXها، شما دارایی رمزارزی خود را به کیف پول اختصاصی آن صرافی واریز می‌کنید. در واقع، شما کنترل نهایی “کلیدهای خصوصی” کیف پول خود را از دست می‌دهید و صرافی نماینده یا نگهبان دارایی شما می‌شود.

حالا نوبت DEXهاست. “صرافی غیرمتمرکز” یا Decentralized Exchange به پلتفرمی گفته می‌شود که به کاربران اجازه می‌دهد رمزارزهای خود را مستقیماً با یکدیگر و بدون نیاز به واسطه‌ای متمرکز تبادل کنند. در DEXها، شما کنترل کامل کلیدهای خصوصی و در نتیجه دارایی‌های خود را در تمام طول فرآیند معامله حفظ می‌کنید. تراکنش‌ها به جای اینکه توسط یک سرور مرکزی انجام شوند، مستقیماً روی بلاکچین و از طریق قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) صورت می‌گیرند.

پس تفاوت اصلی در «واسطه» است:

• CEXها: یک شرکت یا پلتفرم مرکزی واسطه بین خریدار و فروشنده است و دارایی‌ها را نگه می‌دارد.
• DEXها: هیچ واسطه‌ای وجود ندارد؛ تراکنش‌ها مستقیماً بین کیف پول‌های کاربران و از طریق کدهای خودکار روی بلاکچین (قراردادهای هوشمند) انجام می‌شوند.

چرا DEXها مورد توجه قرار گرفته‌اند؟ (مزایای صرافی‌های غیرمتمرکز)

استقبال از صرافی‌های غیرمتمرکز دلایل متعددی دارد که عمدتاً ریشه در اصول اصلی فناوری بلاکچین و رمزارزها یعنی «عدم تمرکز» دارد. بیایید به برخی از مهم‌ترین مزایای DEXها نگاهی بیندازیم:

حفظ کنترل کامل بر دارایی‌ها (Self-Custody)

این شاید بزرگترین و مهم‌ترین مزیت DEXها باشد. در صرافی‌های متمرکز، وقتی شما دارایی‌هایتان را به کیف پول صرافی واریز می‌کنید، در واقع کنترل واقعی آن‌ها را از دست می‌دهید. شما به صرافی اعتماد می‌کنید که دارایی شما را در امان نگه دارد. اما در DEXها، دارایی‌های رمزارزی شما هرگز کیف پول شخصی شما را ترک نمی‌کنند تا زمانی که معامله واقعاً نهایی شود و توکن‌ها مستقیماً بین کیف پول شما و کیف پول طرف مقابل جابه‌جا شوند. این یعنی شما همیشه مالک و کنترل‌کننده کلیدهای خصوصی و در نتیجه، دارایی‌های خود هستید. ضرب‌المثل معروف دنیای رمزارزها اینجاست که معنی واقعی خود را پیدا می‌کند: “Not your keys, not your coins” (اگر کلیدهای خصوصی را نداری، رمزارزهای خودت را نداری).

عدم نیاز به احراز هویت (KYC)

بسیاری از صرافی‌های متمرکز، به خصوص با توجه به قوانین بین‌المللی مبارزه با پولشویی، از کاربران خود می‌خواهند فرآیند احراز هویت (Know Your Customer یا KYC) را طی کنند که شامل ارسال مدارک شناسایی و اثبات نشانی است. در حالی که این فرآیند برای مبارزه با فعالیت‌های مجرمانه ضروری است، برای برخی از کاربران ممکن است ناخوشایند باشد یا در مناطقی که دسترسی به خدمات بانکی محدود است، مشکل‌ساز شود. از آنجایی که DEXها واسطه نیستند و صرفاً بستر تبادل را فراهم می‌کنند، معمولاً نیازی به احراز هویت کاربران خود ندارند. این موضوع می‌تواند حریم شخصی کاربران را افزایش دهد.

مقاومت در برابر سانسور و رگولاتوری

از آنجایی که DEXها بر روی شبکه‌های بلاکچینی غیرمتمرکز اجرا می‌شوند و تحت کنترل یک نهاد واحد نیستند، مقاومت بیشتری در برابر فشارهای دولتی یا نظارتی برای توقف فعالیت، مسدود کردن حساب‌ها یا سانسور تراکنش‌ها دارند. بستن یک صرافی متمرکز نسبتاً آسان است (مقامات می‌توانند سرورها را توقیف کنند یا حساب‌های بانکی آن‌ها را مسدود کنند)، اما متوقف کردن یک پروتکل یا قرارداد هوشمند که روی هزاران نود غیرمتمرکز در سراسر جهان اجرا می‌شود، بسیار دشوارتر یا حتی غیرممکن است.

خطر کمتر هک شدن دارایی‌ها

صرافی‌های متمرکز به دلیل نگهداری حجم عظیمی از دارایی‌های کاربران در یک نقطه (چه کیف پول‌های داغ و چه کیف پول‌های سرد)، هدف جذابی برای هکرها هستند. در طول سال‌ها، گزارش‌های متعددی از هک شدن صرافی‌های متمرکز و از دست رفتن میلیاردها دلار رمزارز منتشر شده است. در DEXها، از آنجایی که دارایی‌ها در کیف پول‌های شخصی کاربران باقی می‌مانند و هیچ «ذخیره» متمرکزی وجود ندارد، خطر از دست رفتن جمعی دارایی‌ها در اثر هک شدن پلتفرم بسیار کمتر است. البته، قراردادهای هوشمند DEXها خود می‌توانند هدف حملات باشند، اما خطر در مقایسه با هک یک پایگاه داده عظیم دارایی، متفاوت است.

دسترسی به توکن‌های نوظهور

توکن‌های جدید و پروژه‌های نوظهور اغلب ابتدا در DEXها لیست می‌شوند، به خصوص آن‌هایی که روی بلاکچین‌های محبوب مانند اتریوم یا زنجیره هوشمند بایننس (BSC) ساخته شده‌اند. فرآیند لیست شدن در صرافی‌های متمرکز معمولاً طولانی‌تر، پیچیده‌تر و گران‌تر است. بنابراین، DEXها اغلب جایی هستند که سرمایه‌گذاران زودتر از موعد می‌توانند به توکن‌های جدید دسترسی پیدا کنند.

چالش‌ها و معایب اصلی DEXها

با وجود مزایای قابل توجه، DEXها هنوز هم با چالش‌ها و معایبی روبرو هستند که پذیرش گسترده‌تر آن‌ها را محدود کرده است. درک این نکات منفی برای هرکسی که قصد استفاده از DEXها را دارد، ضروری است.

پیچیدگی رابط کاربری (User Interface)

برای کاربران تازه‌کار، استفاده از DEXها می‌تواند ترسناک و پیچیده باشد. اتصال کیف پول‌های وب ۳ (مثل MetaMask یا Trust Wallet)، درک مفهوم Gas Fee در شبکه‌هایی مانند اتریوم، و مدیریت کلیدهای خصوصی، همگی نیازمند دانش فنی بیشتری نسبت به ساخت حساب کاربری و واریز پول در یک CEX است. رابط‌های کاربری برخی DEXها نسبت به همتایان متمرکزشان کمتر کاربرپسند هستند.

مشکلات نقدشوندگی (Liquidity)

مفهوم نقدشوندگی در صرافی‌ها به این معنی است که شما به راحتی و با انحراف قیمت کم بتوانید یک دارایی را خرید یا فروش کنید. صرافی‌های متمرکز بزرگ معمولاً نقدینگی بسیار عمیقی دارند، به این معنی که حجم زیادی از خریداران و فروشندگان در آن واحد فعال هستند. بسیاری از DEXها و به خصوص آن‌هایی که روی دارایی‌های کمتر شناخته شده تمرکز دارند، ممکن است از نقدینگی پایینی رنج ببرند. این می‌تواند منجر به اتفاقی به نام “Slippage” شود؛ یعنی قیمت نهایی تراکنش شما با قیمتی که در ابتدا می‌دیدید، تفاوت قابل توجهی داشته باشد، به خصوص در حجم‌های بالا.

البته، پیشرفت‌هایی مانند “استخرهای نقدینگی خودکار” (Automated Market Makers یا AMMs) که در پلتفرم‌هایی مانند یونی‌سواپ (Uniswap) استفاده می‌شوند، تا حد زیادی این مشکل را بهبود بخشیده‌اند، اما همچنان برای برخی جفت‌های معاملاتی (Pair) نقدینگی می‌تواند یک چالش باشد.

هزینه کارمزد تراکنش‌ها (Gas Fees)

انجام هر تراکنش در بلاکچین، نیازمند پرداخت کارمزد به ماینرها یا ولیدیتورها برای پردازش و تأیید تراکنش است (معروف به Gas Fee در شبکه‌هایی مانند اتریوم). این کارمزدها بسته به شلوغی شبکه می‌توانند بسیار متغیر و گاهی اوقات بسیار بالا باشند. از آنجایی که هر اقدام در یک DEX (مثل ثبت سفارش، لغو سفارش یا انجام معامله) یک تراکنش بلاکچینی محسوب می‌شود، استفاده از DEXها می‌تواند به خصوص در زمان اوج شلوغی شبکه، گران تمام شود. در صرافی‌های متمرکز، کارمزدهای معاملاتی معمولاً ثابت‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر هستند (اگرچه ممکن است کارمزدهای برداشت هم وجود داشته باشند).

محدودیت در انواع معاملات

در حال حاضر، بسیاری از DEXها امکانات معاملاتی پیشرفته‌ای که در CEXها وجود دارد (مانند معاملات مارجین، معاملات آتی یا قراردادهای اختیار معامله) را ارائه نمی‌دهند. اکثر DEXها در درجه اول برای معاملات اسپات (خرید و فروش فوری دارایی‌ها) طراحی شده‌اند. البته، این فضا به سرعت در حال تحول است و DEXهای جدیدتر در حال اضافه کردن این قابلیت‌ها هستند.

خطر در قراردادهای هوشمند

اگرچه استفاده از DEX خطر هک پایگاه داده متمرکز را از بین می‌برد، اما کاربران در معرض خطرات مرتبط با قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) هستند. اگر کد قرارداد هوشمند یک DEX حاوی اشکال (Bug) یا ضعفی امنیتی باشد، می‌تواند مورد سوءاستفاده قرار گرفته و منجر به از دست رفتن دارایی‌های کاربران شود. اگرچه پروتکل‌های معتبر معمولاً مورد حسابرسی (Audit) قرار می‌گیرند، اما این ریسک همواره وجود دارد.

انواع صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX)

دنیای DEXها یک شکل واحد ندارد و پلتفرم‌های مختلف از مدل‌های متفاوتی برای تسهیل معاملات غیرمتمرکز استفاده می‌کنند. دو مدل اصلی که امروزه شاهد آن هستیم:

1. DEXهای مبتنی بر دفترچه سفارش (Order Book)

این مدل شبیه‌ترین ساختار به صرافی‌های سنتی و متمرکز دارد. در این مدل، کاربران سفارشات خرید و فروش خود را با قیمت مشخص در یک دفترچه سفارش ثبت می‌کنند. زمانی که قیمت خرید یک نفر با قیمت فروش فرد دیگری مطابقت پیدا کند، معامله انجام می‌شود. دفترچه سفارش می‌تواند هم به صورت “On-Chain” (روی بلاکچین) و هم به صورت “Off-Chain” (خارج از بلاکچین) مدیریت شود.

• Order Book On-Chain: همه فعالیت‌ها از جمله ثبت و لغو سفارش روی بلاکچین ثبت می‌شود. بسیار شفاف و غیرمتمرکز است، اما می‌تواند بسیار کند و گران (به دلیل Gas Fee برای هر اقدام) باشد.
• Order Book Off-Chain: دفترچه سفارش خارج از بلاکچین مدیریت می‌شود، اما تسویه نهایی تراکنش (انتقال واقعی دارایی‌ها) روی بلاکچین انجام می‌شود. این مدل سرعت و کارایی بیشتری دارد، اما درجه‌ای از تمرکز را وارد سیستم می‌کند زیرا شخص ثالثی (هرچند نه نگهبان دارایی) دفترچه سفارش را مدیریت می‌کند. پروژه‌هایی مانند Serum (بر بستر سولانا) مثال‌هایی از این مدل هستند.

2. DEXهای مبتنی بر سازنده بازار خودکار (Automated Market Maker – AMM)

این مدل که با ظهور یونی‌سواپ (Uniswap) به شهرت رسید، کاملاً با مدل دفترچه سفارش متفاوت است. در AMMها، به جای اینکه خریداران و فروشندگان مستقیماً با هم مطابقت داده شوند، معاملات با “استخرهای نقدینگی” انجام می‌شوند. استخرهای نقدینگی، انبارهایی از دو یا چند دارایی رمزارزی هستند که توسط کاربران عادی (که به آن‌ها تأمین‌کننده نقدینگی یا Liquidity Provider – LP گفته می‌شود) تأمین شده‌اند.

قیمت توکن‌ها در یک استخر AMM بر اساس یک فرمول ریاضی ثابت تعیین می‌شود (مثلاً در مدل یونی‌سواپ: \( x * y = k \)، که \( x \) و \( y \) مقدار دو دارایی در استخر هستند و \( k \) یک ثابت است). وقتی شخصی یک دارایی را از استخر خرید می‌کند، مقدار آن دارایی در استخر کاهش یافته و مقدار دارایی دیگر افزایش می‌یابد، که منجر به افزایش قیمت دارایی خریداری شده می‌شود (و بالعکس برای فروش). تأمین‌کنندگان نقدینگی (LPها) در ازای قفل کردن دارایی‌های خود در استخر، درصدی از کارمزد معاملات انجام شده در آن استخر را به دست می‌آورند.

مدل AMM مشکل نقدینگی را تا حد زیادی حل کرده و تجربه کاربری را برای سواپ کردن (Swap) توکن‌ها بسیار ساده‌تر کرده است. این مدل اساس اکثر DEXهای معروف امروزی مانند Uniswap, PancakeSwap, Curve و SushiSwap است و موتور محرک دیفای (DeFi) محسوب می‌شود.

مثال‌های کاربردی و پلتفرم‌های معروف DEX

برای درک بهتر نحوه کار DEXها، بهتر است نگاهی به چند نمونه از پلتفرم‌های محبوب در این حوزه بیندازیم:

• Uniswap: پیشگام و بزرگترین DEX مبتنی بر AMM در شبکه اتریوم. یونی‌سواپ تأثیر شگرفی بر اکوسیستم دیفای داشته و با نسخه‌های مختلف (V1, V2, V3) به تکامل خود ادامه داده است.
• PancakeSwap: یکی از بزرگترین DEXها، اما بر روی زنجیره هوشمند بایننس (BNB Chain) ساخته شده است. به دلیل کارمزدهای پایین‌تر نسبت به اتریوم، در بین کاربران محبوبیت زیادی دارد و امکانات بیشتری مانند فارمینگ (Farming) و استیکینگ (Staking) نیز ارائه می‌دهد.
• Curve Finance: این DEX به طور خاص برای سواپ استیبل‌کوین‌ها (رمزارزهایی با ارزش ثابت نسبت به یک دارایی دیگر، مثل USDT یا USDC) و دارایی‌های مشابه (مانند رپد بیت کوین) بهینه شده است. Curve به دلیل الگوریتم خاص خود، اسلیپیج بسیار پایینی برای معاملات این نوع دارایی‌ها ارائه می‌دهد.
• SushiSwap: یک فورک (نسخه انشعابی) از یونی‌سواپ که با اضافه کردن ویژگی‌هایی مانند توکن حاکمیتی (SUSHI) و پاداش‌های بیشتر برای تأمین‌کنندگان نقدینگی، توانست سهم قابل توجهی از بازار را به خود اختصاص دهد. سوشی‌سواپ نیز بر روی چندین بلاکچین مختلف فعالیت می‌کند.
• dYdX: این پلتفرم یک DEX مبتنی بر دفترچه سفارش است که بر روی لایه ۲ (Layer 2) اتریوم ساخته شده تا سرعت و کارایی بالاتری داشته باشد. dYdX بیشتر برای معاملات پرپچوال (Perpetual Trading) یا همان معاملات آتی بدون تاریخ انقضا شناخته شده است.

اینها تنها چند مثال هستند و هر روز DEXهای جدیدی بر روی بلاکچین‌های مختلف ظهور می‌کنند، که نشان‌دهنده رشد و نوآوری در این بخش از دنیای رمزارزهاست.

چگونه با یک DEX تعامل کنیم؟ (آموزش گام به گام ساده)

اگر قصد دارید برای اولین بار از یک صرافی غیرمتمرکز استفاده کنید، نگران نباشید. فرآیند کلی آن ساده است، اما نیاز به دقت دارد. در اینجا یک راهنمای گام به گام اولیه آورده‌ایم:

گام 1: یک کیف پول وب ۳ (Web3 Wallet) تهیه کنید.

شما برای اتصال به DEXها به یک کیف پول رمزارزی نیاز دارید که قابلیت اتصال به برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) را داشته باشد. محبوب‌ترین گزینه‌ها عبارتند از MetaMask (برای دسکتاپ به صورت افزونه مرورگر و اپلیکیشن موبایل) و Trust Wallet (اپلیکیشن موبایل). این کیف پول‌ها کنترل کلیدهای خصوصی را به شما می‌دهند.

گام 2: کیف پول خود را با رمزارز مورد نیاز شارژ کنید.

شما برای انجام معامله و پرداخت کارمزد تراکنش (Gas Fee) به رمزارزهایی در بلاکچین مورد نظر نیاز دارید. مثلاً برای استفاده از یونی‌سواپ (بر بستر اتریوم)، به مقداری ETH در کیف پول خود نیاز دارید. برای استفاده از PancakeSwap (بر بستر BNB Chain)، به مقداری BNB نیاز دارید.

گام 3: به وب‌سایت DEX مورد نظر مراجعه کنید.

آدرس دقیق وب‌سایت را از منابع معتبر دریافت کنید و مراقب وب‌سایت‌های جعلی باشید! به عنوان مثال، app.uniswap.org یا pancakeSwap.finance.

گام 4: کیف پول خود را به DEX متصل کنید.

بعد از ورود به وب‌سایت DEX، معمولاً دکمه‌ای با عنوان “Connect Wallet” یا مشابه آن وجود دارد. روی آن کلیک کنید و کیف پول خود (مثلاً MetaMask) را انتخاب کنید. شما باید اتصال کیف پول خود به سایت را تأیید کنید.

گام 5: جفت‌ارز مورد نظر برای معامله را انتخاب کنید.

در رابط کاربری DEX، گزینه‌ای برای انتخاب توکنی که می‌خواهید بدهید (مثلاً ETH) و توکنی که می‌خواهید دریافت کنید (مثلاً DAI) وجود دارد. توکن‌های مورد نظر خود را از لیست انتخاب کنید.

گام 6: مقدار معامله را وارد کنید.

مقدار توکنی که می‌خواهید خرید یا فروش کنید را وارد کنید. DEX نرخ مبادله فعلی را به شما نشان می‌دهد. همچنین ممکن است گزینه‌هایی برای تنظیم “Slippage Tolerance” (حداکثر انحراف قیمتی قابل قبول) وجود داشته باشد.

گام 7: معامله (Swap) را انجام دهید.

روی دکمه “Swap” یا “Trade” کلیک کنید. کیف پول شما یک پنجره تأیید باز می‌کند که جزئیات تراکنش و کارمزد مربوطه (Gas Fee) را نشان می‌دهد. قبل از تأیید، این اطلاعات را با دقت بررسی کنید.

گام 8: تراکنش را در کیف پول خود تأیید کنید.

اگر با جزئیات موافق بودید، تراکنش را در کیف پول خود تأیید کنید. تراکنش به بلاکچین ارسال می‌شود و باید توسط شبکه تأیید شود. این فرآیند ممکن است چند ثانیه تا چند دقیقه (بسته به شلوغی شبکه) طول بکشد.

گام 9: تأیید تراکنش و دریافت دارایی.

پس از تأیید تراکنش در بلاکچین، توکن‌هایی که خریداری کرده‌اید به طور خودکار به کیف پول شما منتقل می‌شوند.

نکات مهم هنگام استفاده از DEXها:

• همیشه آدرس وب‌سایت DEX را با دقت بررسی کنید و از منابع معتبر (مثل وب‌سایت رسمی پروژه، Coingecko یا Coinmarketcap) استفاده کنید.
• مراقب کارمزدهای تراکنش (Gas Fee) باشید، به خصوص در ساعات اوج شلوغی شبکه اتریوم.
• مفهوم Slippage و نحوه تأثیر آن بر معامله خود را درک کنید.
• بسیاری از توکن‌های جدید در DEXها لیست می‌شوند، قبل از سرمایه‌گذاری تحقیق کامل (DYOR – Do Your Own Research) انجام دهید، زیرا پروژه‌های کلاهبرداری و “راگ پول‌ها” (Rug Pulls – کلاهبرداری که توسعه‌دهنده پروژه را رها می‌کند و سرمایه کاربران را می‌دزدد) در این فضا بسیار رایج هستند.
• هیچ‌گاه کلیدهای خصوصی یا عبارت بازیابی (Seed Phrase) کیف پول خود را به کسی ندهید!

آینده DEXها: آیا جایگزین کامل صرافی‌های متمرکز می‌شوند؟

با توجه به رشد سریع و نوآوری‌های مداوم در فضای صرافی‌های غیرمتمرکز، این سوال مطرح می‌شود که آیا DEXها در نهایت جایگزین صرافی‌های متمرکز خواهند شد؟ پاسخ ساده‌ای برای این سوال وجود ندارد و احتمالاً واقعیت، ترکیبی از هر دو خواهد بود.

DEXها مزایای منحصربه‌فردی در زمینه عدم تمرکز، حفظ کنترل دارایی و مقاومت در برابر سانسور ارائه می‌دهند و برای کاربران و توسعه‌دهندگانی که به این اصول اهمیت می‌دهند، گزینه‌ای ایده‌آل هستند. آن‌ها موتور محرک نوآوری در فضای دیفای بوده‌اند و امکان ظهور پروتکل‌ها و کاربردهای جدید را فراهم کرده‌اند.

با این حال، صرافی‌های متمرکز نیز مزایای خود را دارند که در حال حاضر برای بخش بزرگی از کاربران جذابیت دارند. نقدینگی بالاتر، رابط کاربری ساده‌تر، انواع بیشتر ابزارهای معاملاتی (مانند معاملات مارجین و فیوچرز)، پشتیبانی مشتری (هرچند متمرکز) و قابلیت خرید رمزارز با ارزهای فیات (مانند ریال، دلار یا یورو) از طریق کارت بانکی، عواملی هستند که هنوز بسیاری از کاربران را به سمت CEXها جذب می‌کنند.

آینده احتمالاً شاهد همزیستی این دو نوع صرافی خواهد بود، که هر کدام به نیازهای متفاوتی از بازار پاسخ می‌دهند:

• برای کاربران تازه‌کار و سرمایه‌گذاران خرد: CEXها ممکن است به دلیل سهولت استفاده و قابلیت تبدیل مستقیم فیات به رمزارز، گزینه اولیه باقی بمانند.
• برای علاقه‌مندان به دیفای، متخصصان رمزارز و کسانی که به کنترل کامل دارایی‌ها و حریم خصوصی اهمیت می‌دهند: DEXها و به خصوص مدل‌های AMM، ابزارهای اصلی خواهند بود.
• برای معامله‌گران حرفه‌ای: بسته به نیاز برای نقدینگی بالا و ابزارهای معاملاتی پیشرفته، ممکن است همچنان به CEXها یا DEXهایی با ساختار پیشرفته‌تر مراجعه کنند.

پیشرفت‌هایی مانند بلاکچین‌های لایه ۲ (Layer 2) و راه‌حل‌های مقیاس‌پذیری مختلف، به بهبود سرعت و کاهش هزینه‌های تراکنش در DEXها کمک شایانی کرده‌اند. همچنین، رابط‌های کاربری DEXها در حال دوستانه‌تر شدن برای کاربران عادی هستند. از سوی دیگر، صرافی‌های متمرکز نیز در تلاش برای حفظ مزیت رقابتی خود با ارائه خدمات جدید و بهبود زیرساخت‌ها هستند.

بنابراین، به جای جایگزینی کامل، ممکن است شاهد تخصصی شدن بیشتر باشیم؛ CEXها برای کاربران عمومی و دروازه ورود به دنیای رمزارزها، و DEXها به عنوان قلب تپنده نوآوری در دیفای و ابزاری برای کاربران پیشرفته‌تر و کسانی که خواهان کنترل و حریم خصوصی مطلق هستند.