همه چیز درباره CeFi: راهروی ورود به دنیای رمزارز برای تازه‌کارها

اگر تازه وارد این بازار شده‌اید یا قصد ورود دارید، شناخت CeFi به شما کمک می‌کند مسیرتان را بهتر پیدا کنید و بفهمید اولین قدم‌ها را کجا بردارید و با چه پلتفرم‌هایی سروکار خواهید داشت.

CeFi چیست؟ یک تعریف ساده

CeFi در واقع مخفف عبارت Centralized Finance به معنی «امور مالی متمرکز» است. فکر کنید به بانک‌های سنتی خودمان یا هر شرکت خدماتی دیگری که شما پول یا دارایی‌تان را به آن‌ها می‌سپارید و آن‌ها مدیریت می‌کنند و در ازای آن خدماتی ارائه می‌دهند.

در دنیای رمزارزها، پلتفرم‌های CeFi دقیقاً همین نقش را بازی می‌کنند؛ با این تفاوت که به‌جای پول‌های رایج (فیات) با رمزارزها سروکار دارند. این پلتفرم‌ها عمدتاً صرافی‌های رمزارز بزرگ و معتبر یا ارائه‌دهندگان خدمات وام‌دهی (وام در ازای رمزارز) هستند.

شما رمزارزهای خود را به کیف‌پول‌هایی که در اختیار این پلتفرم‌ها (صرافی‌ها یا شرکت‌ها) است، واریز می‌کنید. در واقع، کنترل کلید خصوصی کیف‌پول شما در دست این پلتفرم‌هاست، نه شما. آن‌ها مسئول نگهداری، امنیت و ارائه خدمات به شما هستند.

نکته کلیدی: در CeFi، شما کنترل کامل بر کلید خصوصی کیف پول رمزارز خود را در اختیار ندارید. این پلتفرم متمرکز است که مدیریت دارایی شما را به عهده می‌گیرد.

چرا CeFi برای بسیاری گزینه اول است؟ مزایا

با توجه به تعریفی که دادیم و اینکه کنترل دارایی دست خودمان نیست، شاید بپرسید چرا باید از CeFi استفاده کنیم؟ CeFi، به‌خصوص برای تازه‌واردها و کسانی که با جنبه‌های فنی رمزارزها آشنایی کمتری دارند، مزایای مهمی دارد:

۱. سادگی و رابط کاربری آشنا

پلتفرم‌های CeFi معمولاً رابط کاربری مشابه بانکداری آنلاین یا پلتفرم‌های سرمایه‌گذاری سنتی دارند. ثبت‌نام، احراز هویت، واریز و برداشت دارایی‌ها اغلب بسیار سرراست و شبیه استفاده از یک وب‌سایت یا اپلیکیشن معمولی است. این سادگی، ورود به دنیای رمزارز را برای کاربران غیرفنی بسیار آسان می‌کند.

مثال: خرید بیت‌کوین از یک صرافی CeFi بزرگ به سادگی وارد کردن مبلغ مورد نظر و کلیک کردن روی دکمه خرید با کارت بانکی یا واریز ریالی است، شبیه خرید آنلاین از یک فروشگاه اینترنتی.

۲. نقدشوندگی بالا

صرافی‌های CeFi، به خصوص انواع بزرگ و معروف، حجم معاملات بسیار بالایی دارند. این به این معنی است که شما می‌توانید به‌راحتی و با سرعت بالا رمزارزهای خود را بخرید یا بفروشید، بدون اینکه نگران پیدا کردن خریدار یا فروشنده باشید. نقدشوندگی بالا، امکان ورود و خروج سریع از معاملات را فراهم می‌کند.

۳. خدمات متنوع

پلتفرم‌های CeFi فقط به خرید و فروش رمزارز محدود نمی‌شوند. آن‌ها طیف وسیعی از خدمات مالی مرتبط با رمزارز را ارائه می‌دهند:

• معاملات اسپات (Spot Trading): همان خرید و فروش معمولی.
• معاملات مارجین (Margin Trading): وام گرفتن برای ترید با حجم بیشتر.
• فیوچرز (Futures Trading): قراردادهای آتی بر روی قیمت رمزارزها.
• استیکینگ (Staking): قفل کردن رمزارزها برای کسب سود.
• وام‌دهی (Lending): وام دادن رمزارز و کسب درآمد بهره.
• وام‌گیری (Borrowing): وام گرفتن با وثیقه رمزارز.
• کارت‌های رمزارزی: اتصال رمزارزها به کارت‌های بانکی برای پرداخت‌های روزمره.

۴. پشتیبانی مشتری

برخلاف پلتفرم‌های غیرمتمرکز (DeFi) که عمدتاً بر پایه قراردادهای هوشمند و جامعه کاربران هستند، پلتفرم‌های CeFi تیم پشتیبانی مشتری دارند. اگر در استفاده از پلتفرم به مشکل بخورید، مثلاً واریز انجام نشده یا رمز عبورتان را فراموش کرده‌اید، می‌توانید با پشتیبانی تماس بگیرید و کمک بگیرید.

مثال: اگر رمزارزی را به آدرس اشتباهی در یک پلتفرم CeFi ارسال کنید (البته در داخل همان پلتفرم)، ممکن است بتوانید با پشتیبانی تماس بگیرید و شانس بازیابی داشته باشید (اگرچه تضمینی نیست)، در حالی که در یک کیف پول غیرمتمرکز، این رمزارز برای همیشه از دسترس خارج می‌شود.

۵. احراز هویت و کاهش ریسک کلاهبرداری (در برخی جنبه‌ها)

اکثر پلتفرم‌های CeFi معتبر برای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم، نیاز به احراز هویت (KYC – Know Your Customer) دارند. این موضوع باعث می‌شود که استفاده از این پلتفرم‌ها برای فعالیت‌های غیرقانونی دشوارتر شود. همچنین، در صورت بروز اختلاف حقوقی، امکان پیگیری قانونی در برابر یک نهاد متمرکز و مشخص، نسبت به یک شبکه غیرمتمرکز که مالک مشخصی ندارد، بیشتر است.

معایب و ریسک‌های CeFi

هرچند CeFi ورود به دنیای رمزارز را آسان می‌کند، اما بدون عیب و ریسک هم نیست:

۱. ریسک متمرکز بودن و عدم کنترل کامل بر دارایی (Not Your Keys, Not Your Crypto)

این مهمترین ریسک CeFi است. وقتی رمزارزهای خود را به یک صرافی یا پلتفرم CeFi واریز می‌کنید، کنترل کلید خصوصی کیف‌پول را به آن‌ها می‌سپارید. این یعنی شما در واقع مالک مستقیم رمزارزهای خود نیستید، بلکه به آن پلتفرم اعتماد کرده‌اید که دارایی شما را نگهداری و در زمان نیاز در اختیارتان قرار دهد.

• ریسک هک شدن پلتفرم: اگر پلتفرم CeFi هک شود و دارایی‌ها به سرقت روند، شما ممکن است بخش یا تمام رمزارزهای خود را از دست بدهید. با وجود تدابیر امنیتی، هیچ سیستمی ۱۰۰٪ ضد هک نیست.
• ریسک ورشکستگی پلتفرم: اگر پلتفرم به‌دلیل mismanagement، مشکلات قانونی یا دلایل دیگر ورشکست شود (مانند اتفاقی که برای صرافی Mt. Gox در گذشته یا FTX اخیر افتاد)، ممکن است دسترسی به دارایی‌هایتان بسیار دشوار یا غیرممکن شود. در این حالت، شما صرفاً یکی از طلبکاران آن شرکت خواهید بود.
• ریسک مسدود شدن حساب: پلتفرم‌های CeFi، به‌دلیل ماهیت متمرکز خود، می‌توانند حساب کاربری یا دسترسی شما به دارایی‌هایتان را، بر اساس قوانین داخلی خود یا فشارهای قانونی، مسدود کنند.

عبارت معروف در دنیای رمزارز “Not Your Keys, Not Your Crypto” به همین موضوع اشاره دارد؛ اگر کلید خصوصی دارایی‌تان در دست شما نباشد، مالکیت واقعی با شما نیست.

۲. نیاز به احراز هویت و نگرانی‌های حریم خصوصی

لزوم احراز هویت (KYC) که در بخش مزایا به آن اشاره شد، برای برخی کاربران که به حریم خصوصی اهمیت زیادی می‌دهند یا در مناطقی زندگی می‌کنند که محدودیت‌های قانونی وجود دارد، یک عیب بزرگ محسوب می‌شود. اطلاعات شخصی شما در اختیار آن نهاد متمرکز قرار می‌گیرد و ممکن است در صورت نیاز با مراجع قانونی یا طرف‌های دیگر به اشتراک گذاشته شود.

۳. کارمزدهای بالاتر نسبت به DeFi

پلتفرم‌های CeFi برای ارائه خدمات (نگهداری، امنیت، پشتیبانی، نقدشوندگی بالا) کارمزد دریافت می‌کنند. این کارمزدها، به‌خصوص برای معاملات کوچک یا مکرر، می‌توانند قابل‌توجه باشند. در مقایسه با بسیاری از پروتکل‌های DeFi (گرچه کارمزد شبکه بلاکچین همیشه وجود دارد)، CeFi معمولاً گران‌تر تمام می‌شود.

۴. شفافیت کمتر

عملکرد داخلی یک پلتفرم CeFi برای عموم شفاف نیست. شما نمی‌دانید ذخایر رمزارز آن‌ها چقدر است، چگونه از دارایی‌های شما نگهداری می‌کنند (مثلاً نگهداری سرد یا گرم)، یا چگونه سود حاصل از استیکینگ یا وام‌دهی را تقسیم می‌کنند. این در تضاد کامل با شفافیت بلاکچین است که تمام تراکنش‌ها قابل مشاهده و بررسی هستند.

CeFi در عمل: مثال‌هایی از پلتفرم‌ها و خدمات

برای درک بهتر، بیایید به چند نوع پلتفرم رایج CeFi نگاهی بیندازیم:

صرافی‌های رمزارز (Centralized Exchanges – CEX)

اینها رایج‌ترین شکل CeFi هستند. پلتفرم‌هایی مانند Binance، Coinbase، Kraken، Bybit و در ایران مجموعه بزرگی از صرافی‌های داخلی. شما ریال خود را (یا رمزارز دیگری را) به کیف پول خود در این صرافی واریز می‌کنید و سپس می‌توانید با آن به خرید و فروش رمزارزهای مختلف بپردازید.

صرافی‌ها دفتر سفارش (Order Book) متمرکزی دارند که خریداران و فروشندگان در آن با هم تطابق داده می‌شوند. تمام تراکنش‌ها در دیتابیس داخلی صرافی ثبت می‌شوند و تنها هنگامی که شما تصمیم به برداشت رمزارز به کیف پول شخصی خود می‌گیرید، یک تراکنش واقعی روی بلاکچین انجام می‌شود.

پلتفرم‌های وام‌دهی و وام‌گیری متمرکز

شرکت‌هایی مانند Celsius (که متاسفانه ورشکست شد)، BlockFi، Nexo (که با چالش‌های زیادی روبرو شد) از این دست بودند. آن‌ها از کاربران رمزارز دریافت می‌کردند (شبیه سپرده‌گذاری در بانک) و در ازای آن سود می‌دادند. سپس این رمزارزها را به معامله‌گران یا موسسات دیگر وام می‌دادند و از اختلاف نرخ بهره سود کسب می‌کردند. ورشکستگی چندین شرکت بزرگ در این حوزه، ریسک‌های متمرکز بودن را به‌وضوح نشان داد.

این مثال‌ها نشان می‌دهند که CeFi چگونه عمل می‌کند و چه خدماتی ارائه می‌دهد. مهمترین نکته در استفاده از این پلتفرم‌ها، تحقیق کامل درباره اعتبار، امنیت و شفافیت آن‌ها قبل از واریز دارایی‌هایتان است.

CeFi در مقابل DeFi: تفاوت اصلی کجاست؟

برای درک بهتر CeFi، مقایسه آبا با DeFi (امور مالی غیرمتمرکز – Decentralized Finance) ضروری است. تفاوت اصلی در کلمه “متمرکز” و “غیرمتمرکز” است:

• CeFi: متکی بر یک نهاد یا شرکت مرکزی. این نهاد کنترل دارایی، مدیریت سیستم و تصمیم‌گیری‌ها را بر عهده دارد. نیاز به اعتماد به آن نهاد دارید. احراز هویت معمولاً لازم است. شفافیت داخلی کم است.
• DeFi: متکی بر نرم‌افزار و قراردادهای هوشمند روی بلاکچین‌های عمومی (مانند اتریوم، بایننس اسمارت چین و…). هیچ نهاد مرکزی کنترل را در دست ندارد. کاربران کنترل کامل بر کلید خصوصی کیف‌پول خود دارند. تعاملات از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شوند. احراز هویت (KYC) معمولاً لازم نیست. تمام تراکنش‌ها روی بلاکچین شفاف و قابل مشاهده هستند.

به بیان ساده‌تر:

• CeFi: شبیه بانکداری آنلاین است، فقط با رمزارز. شما به بانک (پلتفرم CeFi) اعتماد می‌کنید.
• DeFi: شبیه استفاده از یک دستگاه خودپرداز (ATM) یا یک برنامه بانکی که مستقیماً به بلاکچین متصل است؛ هیچ واسطه‌ای وجود ندارد و شما کنترل کامل دارید، اما مسئولیت هم کاملاً با شماست.

انتخاب بین CeFi و DeFi: این انتخاب به نیازها، سطح دانش فنی و میزان تحمل ریسک شما بستگی دارد. CeFi برای شروع آسان‌تر و خدمات متنوع‌تری از جمله تبدیل پول فیات به رمزارز ارائه می‌دهد. DeFi کنترل بیشتر، شفافیت و احتمالاً کارمزدهای پایین‌تر در شرایط عادی شبکه را فراهم می‌کند، اما پیچیدگی و ریسک‌های فنی و مسئولیت‌پذیری بالاتری دارد.

سوالات متدوال درباره CeFi

آیا CeFi امن است؟

امنیت در CeFi به اعتبار، تدابیر امنیتی و سابقه آن پلتفرم بستگی دارد. پلتفرم‌های بزرگ سرمایه‌گذاری زیادی روی امنیت انجام می‌دهند، اما همچنان در معرض هک شدن یا مشکلات داخلی قرار دارند. “امن” در این فضا نسبی است و هیچ نهاد متمرکزی نمی‌تواند امنیت ۱۰۰٪ را تضمین کند.

آیا برای استفاده از CeFi باید احراز هویت کنم؟

اکثر پلتفرم‌های CeFi معتبر، به‌خصوص برای برداشت‌های بزرگ یا دسترسی به تمام خدمات، نیاز به احراز هویت دارند تا با قوانین مبارزه با پولشویی منطبق باشند. برخی پلتفرم‌ها ممکن است برای معاملات کوچک یا استفاده محدود، احراز هویت سطح پایین‌تری نیاز داشته باشند.

اگر CeFi ورشکست شود چه اتفاقی برای دارایی‌هایم می‌افتد؟

همانطور که پیش‌تر گفتیم، در صورت ورشکستگی یک پلتفرم CeFi، دارایی‌های شما ممکن است در معرض خطر قرار گیرند. شما در این حالت به یک طلبکار در فرآیند قانونی ورشکستگی تبدیل می‌شوید و بازگشت دارایی‌هایتان می‌تواند زمان‌بر، پیچیده و حتی ناکامل باشد.

جمع‌بندی: CeFi، دروازه‌ای با ملاحظات

خب، تا اینجا با مفهوم CeFi، مزایا و معایب آن و تفاوت‌های اصلی‌اش با DeFi آشنا شدیم. همانطور که دیدیم، CeFi یک راهکار موثر و نسبتاً آسان برای ورود به دنیای رمزارز، به‌خصوص برای کسانی است که از فضای پیچیده بلاکچین و کیف‌پول‌های شخصی ترس دارند یا با خدمات مالی سنتی راحت‌تر هستند.

راحتی استفاده، نقدشوندگی بالا، خدمات متنوع و پشتیبانی مشتری، CeFi را یه گزینه جذاب برای شروع می‌کند. اما هرگز نباید ریسک‌های متمرکز بودن را فراموش کرد: عدم کنترل کامل بر دارایی‌ها و وابستگی به سلامت، امنیت و مدیریت آن نهاد مرکزی.

مثل هر سرمایه‌گذاری دیگری، در استفاده از پلتفرم‌های CeFi هم تحقیق و بررسی دقیق (DYOR – Do Your Own Research) بسیار مهم است. پلتفرم‌های معتبر و با سابقه را انتخاب کنید و هیچگاه تمام دارایی‌های رمزارزی خود را روی یک پلتفرم CeFi نگه ندارید. همیشه بهترین عمل، نگهداری بخش عمده دارایی‌های بلندمدت در کیف‌پول‌های شخصی (سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری معتبر) است که کنترل کامل کلید خصوصی دست خودتان باشد.

امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد و دید بهتری نسبت به CeFi پیدا کرده باشید. دنیای رمزارزها دائماً در حال تحول است و شناخت مفاهیم کلیدی مثل CeFi و DeFi به شما کمک می‌کند تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرید. در مقالات بعدی یومیکس، بیشتر درباره جنبه‌های مختلف این دنیای جذاب صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید!