پروژه dYdX چیست؟ انقلابی در معاملات اهرمی رمزارزها

مقدمه‌ای بر dYdX: صرافی غیرمتمرکز برای حرفه‌ای‌ها

در سال‌های اخیر، شاهد رشد چشمگیر صرافی‌های رمزارز بوده‌ایم. اغلب این صرافی‌ها متمرکز هستند؛ یعنی توسط یک نهاد یا شرکت واحد کنترل می‌شوند. اما فلسفه اصلی بلاکچین و رمزارزها، تمرکززدایی است. همین نیاز به ابزارهای مالی غیرمتمرکز، منجر به ظهور پلتفرم‌هایی مانند dYdX شد. dYdX یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) است که امکان معاملات اهرمی (مارجین تریدینگ و معاملات پرپچوال یا Perpetual Trading) را برای رمزارزها فراهم می‌کند. این پلتفرم اولین بار روی بلاکچین اتریوم راه‌اندازی شد، اما برای حل مشکلات مقیاس‌پذیری و هزینه‌های بالای گس، به راه‌حل لایه ۲ استارک‌ور (StarkWare) مهاجرت کرد و به تازگی نیز بلاکچین مختص خود را در اکوسیستم Cosmos راه‌اندازی کرده است. تمرکز اصلی dYdX بر فراهم کردن تجربه‌ای شبیه به صرافی‌های متمرکز، اما با حفظ مزایای تمرکززدایی است.

چرا dYdX? مزایا و ویژگی‌های کلیدی

dYdX سعی کرده تا نقاط قوت صرافی‌های متمرکز (مانند سرعت، کارایی و ابزارهای معاملاتی پیشرفته) را با مزایای صرافی‌های غیرمتمرکز (مانند کنترل کامل بر روی دارایی‌ها و شفافیت) ترکیب کند. برخی از ویژگی‌های کلیدی که dYdX را متمایز می‌کنند عبارتند از:

۱. معاملات اهرمی (مارجین و پرپچوال)

این اصلی‌ترین ویژگی dYdX است. کاربران می‌توانند با استفاده از اهرم، موقعیت‌های معاملاتی بزرگتری را نسبت به سرمایه اولیه خود باز کنند.

• مارجین تریدینگ (Margin Trading): در این نوع معامله، شما دارایی خود را به عنوان وثیقه (Margin) قرار می‌دهید و از پلتفرم یا سایر کاربران وام می‌گیرید تا بتوانید موقعیت بزرگتری باز کنید. اگر قیمت به نفع شما حرکت کند، سود بیشتری کسب می‌کنید، اما اگر به ضرر شما باشد، ضرر شما نیز چند برابر می‌شود و خطر لیکویید شدن (از دست دادن وثیقه) وجود دارد. dYdX بازارهای مارجین برای اسپات تریدینگ را ارائه می‌داد، اما تمرکز اصلی به سمت معاملات پرپچوال رفته است.
• معاملات پرپچوال (Perpetual Trading): این نوع معاملات شبیه قراردادهای آتی (Futures) هستند، با این تفاوت که تاریخ انقضا ندارند. این موضوع به شما امکان می‌دهد تا موقعیت خود را به صورت نامحدود باز نگه دارید، اما باید هزینه‌ای به نام “Funding Rate” را پرداخت یا دریافت کنید که بسته به تفاوت بین قیمت پرپچوال و قیمت اسپات بازار تعیین می‌شود. پرپچوال تریدینگ در dYdX امکان استفاده از اهرم بالا را فراهم می‌کند (تا 20 برابر یا بیشتر، بسته به جفت رمزارز).

مثال: فرض کنید قیمت بیت کوین (BTC) 40,000 دلار است و شما 1000 دلار دارید. اگر بخواهید با اهرم 10 برابر (10x) معامله کنید، می‌توانید موقعیتی به ارزش 10,000 دلار باز کنید. اگر قیمت BTC به 44,000 دلار (10% افزایش) برسد، سود شما در حالت عادی 100 دلار می‌شد. اما با اهرم 10 برابر، سود شما 10% از 10,000 دلار، یعنی 1000 دلار خواهد بود! البته ریسک هم به همین نسبت بالاست؛ اگر قیمت BTC به 36,000 دلار (10% کاهش) برسد، 1000 دلار شما را از دست می‌دهید (لیکویید می‌شوید).

۲. تمرکززدایی واقعی (Decentralization)

برخلاف بسیاری از صرافی‌های متمرکز، در dYdX، وجوه کاربران در کنترل خودشان باقی می‌ماند (Self-custody). این موضوع به این معنی است که شما کلید خصوصی کیف پول خود را در اختیار دارید و پلتفرم نمی‌تواند بدون اجازه شما به دارایی‌هایتان دسترسی پیدا کند. این ویژگی، ریسک از دست دادن سرمایه در صورت هک شدن صرافی متمرکز را از بین می‌برد. مدل حاکمیتی dYdX نیز غیرمتمرکز است و تصمیم‌گیری‌ها در مورد آینده پلتفرم توسط دارندگان توکن حاکمیتی DYDX انجام می‌شود.

۳. استفاده از راه‌حل‌های لایه ۲ و بلاکچین اختصاصی

همانطور که اشاره شد، dYdX برای مقابله با مشکلات مقیاس‌پذیری و هزینه‌های بالای شبکه اتریوم، از فناوری لایه ۲ (بر بستر StarkWare) استفاده کرد و اخیراً به سمت بلاکچین اختصاصی خود در اکوسیستم Cosmos مهاجرت کرده است. این اقدام به dYdX اجازه می‌دهد تا:

• سرعت تراکنش بالا: معاملات با سرعت بسیار بیشتری نسبت به انجام مستقیم روی لایه ۱ اتریوم انجام می‌شوند.
• هزینه تراکنش پایین: هزینه‌های گس برای انجام معاملات به حداقل می‌رسد، که این موضوع به خصوص برای معامله‌گران فعال جذاب است.
• افزایش توان عملیاتی: پلتفرم می‌تواند تعداد بیشتری از تراکنش‌ها را در لحظه پردازش کند.

نکته فنی: مهاجرت به بلاکچین کازماس، به dYdX امکان می‌دهد تا کنترل بیشتری بر روی معماری پلتفرم، قابلیت سفارشی‌سازی و همچنین عملکرد کلی داشته باشد. این یک گام مهم به سمت تمرکززدایی عمیق‌تر و بهبود تجربه کاربری است.

۴. توکن DYDX و حاکمیت غیرمتمرکز

DYDX توکن بومی پلتفرم dYdX است. این توکن نقش‌های مختلفی ایفا می‌کند:

• حاکمیت (Governance): دارندگان توکن DYDX می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های مربوط به آینده پلتفرم، مانند تغییر پارامترهای معاملاتی، افزودن بازارها، یا بهبودهای پروتکل شرکت کنند و حق رأی دارند.
• استیکینگ (Staking): کاربران می‌توانند توکن‌های DYDX خود را برای تامین امنیت و عملکرد پلتفرم استیک کرده و در ازای آن پاداش دریافت کنند.
• تخفیف در هزینه‌های معاملاتی: دارندگان توکن DYDX می‌توانند با نگهداری مقدار مشخصی از این توکن، از تخفیف در هزینه‌های معاملاتی خود در پلتفرم بهره‌مند شوند.

این مدل توکنی، جامعه را در توسعه و موفقیت پلتفرم سهیم می‌کند و گامی در جهت غیرمتمرکزتر کردن واقعی پروتکل است.

معاملات در dYdX: چگونه کار می‌کند؟

فرایند معامله در dYdX با صرافی‌های متمرکز کمی متفاوت است، اما تلاش شده تا رابط کاربری آن تا حد امکان شبیه به پلتفرم‌های متداول تریدینگ باشد:

1. اتصال کیف پول: برای شروع، باید کیف پول رمزارزی سازگار با پلتفرم (مانند متامسک – MetaMask) خود را به dYdX متصل کنید. از آنجایی که dYdX غیرمتمرکز است، نیازی به ایجاد حساب کاربری با اطلاعات شخصی نیست.
2. واریز دارایی: دارایی مورد نظر (مثلاً USDC، ETH یا BTC) را از کیف پول خود به قرارداد هوشمند dYdX واریز می‌کنید. این دارایی به عنوان وثیقه یا سرمایه اولیه شما برای معاملات اهرمی استفاده می‌شود. در بلاکچین جدید dYdX، نیاز به بریج کردن (Bridge) توکن‌ها به شبکه dYdX Chain وجود دارد.
3. انتخاب بازار و اهرم: جفت رمزارز مورد نظر (مثلاً BTC-USD) و اهرم معاملاتی را انتخاب می‌کنید.
4. باز کردن موقعیت: با استفاده از رابط کاربری، نوع سفارش (Limit Order, Market Order)، قیمت و حجم معامله را تعیین کرده و موقعیت Long (برای کسب سود از افزایش قیمت) یا Short (برای کسب سود از کاهش قیمت) را باز می‌کنید.
5. مدیریت موقعیت: شما می‌توانید موقعیت باز خود را مدیریت کنید، سفارش‌های حد ضرر (Stop-Loss) و حد سود (Take-Profit) قرار دهید و در نهایت موقعیت خود را ببندید.
6. برداشت دارایی: پس از اتمام معاملات و بستن موقعیت‌ها، می‌توانید دارایی‌های خود را از قرارداد هوشمند dYdX به کیف پول شخصی خود برداشت کنید.

یکی از نکات مهم، استفاده از دفتر سفارش آفچین (Off-chain Order Book) و تسویه حساب آنچین (On-chain settlement) در نسخه‌های اولیه بود که به سرعت بخشیدن به معاملات کمک می‌کرد. در بلاکچین اختصاصی dYdX، دفتر سفارش نیز روی خود بلاکچین قرار دارد و این موضوع شفافیت و تمرکززدایی را افزایش می‌دهد.

ریسک‌ها و چالش‌های استفاده از dYdX

مانند هر پلتفرم مالی، به‌خصوص در دنیای رمزارزها و معاملات اهرمی، استفاده از dYdX نیز با ریسک‌ها و چالش‌هایی همراه است که باید به آن‌ها توجه داشت:

• ریسک معاملات اهرمی: این بزرگترین ریسک است. اهرم بالا می‌تواند منجر به سود زیاد شود، اما به همان نسبت ریسک از دست دادن تمام یا بخش عمده‌ای از سرمایه (لیکویید شدن) را نیز به شدت افزایش می‌دهد. نوسانات شدید بازار رمزارزها این ریسک را مضاعف می‌کند.
• ریسک قراردادهای هوشمند: هرچند قراردادهای هوشمند dYdX توسط تیم توسعه بررسی و ممیزی شده‌اند، اما همچنان امکان وجود باگ یا آسیب‌پذیری در کد قراردادهای هوشمند وجود دارد که می‌تواند منجر به از دست رفتن دارایی‌ها شود.
• ریسک سیستمیک: مسائلی در پروتکل‌های دیفای (DeFi) دیگر که با dYdX تعامل دارند یا مشکلات کلی در شبکه بلاکچین زیرین (مانند اتریوم یا کازماس چین) می‌توانند بر عملکرد dYdX تأثیر بگذارند.
• پیچیدگی رابط کاربری برای تازه‌کاران: هرچند dYdX تلاش کرده رابط کاربری کاربرپسندی داشته باشد، اما ماهیت معاملات اهرمی و پرپچوال ذاتاً پیچیده است و ممکن است برای کاربران کاملاً تازه‌کار در دنیای رمزارز مناسب نباشد.
• <строnг>ریسک قانون‌گذاری:</строnг> محیط قانونی برای پروتکل‌های دیفای و صرافی‌های غیرمتمرکز هنوز در بسیاری از کشورها نامشخص است و ممکن است تغییرات قانونی بر فعالیت پلتفرم تأثیر بگذارد.
• ریسک مهاجرت به بلاکچین جدید: انتقال پلتفرم به یک بلاکچین جدید، هرچند با هدف بهبود، می‌تواند با چالش‌های فنی و پذیرش توسط کاربران همراه باشد.

همیشه قبل از استفاده از معاملات اهرمی و پلتفرم‌هایی مانند dYdX، تحقیق کامل (DYOR – Do Your Own Research) انجام دهید و تنها مبلغی را سرمایه‌گذاری کنید که توانایی از دست دادن آن را دارید.

تکامل dYdX: از اتریوم لایه ۱ تا بلاکچین Cosmos

مسیر توسعه dYdX یک داستان جالب از تکامل در دنیای دیفای است. این پلتفرم کار خود را روی لایه ۱ اتریوم آغاز کرد و امکان معاملات اسپات و مارجین را ارائه داد. اما با افزایش محبوبیت اتریوم، هزینه‌های گس سر به فلک کشید و سرعت تراکنش کاهش یافت، که این موضوع برای یک پلتفرم معاملاتی با فرکانس بالا مناسب نبود.

راه حل اول، استفاده از فناوری ZK-Rollup استارک‌ور بود. این راه‌حل لایه ۲ به dYdX امکان داد تا معاملات پرپچوال را با سرعت بالا و هزینه نزدیک به صفر ارائه دهد، در حالی که امنیت آن توسط لایه ۱ اتریوم تضمین می‌شد. این تغییر، dYdX را به یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌ها برای معاملات پرپچوال غیرمتمرکز تبدیل کرد.

گام بعدی و مهم‌تر، تصمیم برای راه‌اندازی بلاکچین اختصاصی dYdX Chain بر بستر کیت توسعه نرم‌افزار کازماس (Cosmos SDK) بود. این مهاجرت، امکان سفارشی‌سازی بیشتر، توان عملیاتی بالاتر، تمرکززدایی کامل‌تر (به دلیل داشتن اعتبارسنجان مستقل) و حذف وابستگی به محدودیت‌های یک بلاکچین دیگر مانند اتریوم را فراهم کرد. اکوسیستم کازماس به دلیل قابلیت همکاری (Interoperability) و امکان ساخت بلاکچین‌های اختصاصی و بهینه شده برای کاربردهای خاص، انتخاب جذابی برای پروژه‌های بزرگ دیفای محسوب می‌شود. این حرکت نشان‌دهنده رشد و بلوغ dYdX به عنوان یک پروتکل مستقل و تاثیرگذار در فضای دیفای است.

جمع‌بندی: dYdX، آینده معاملات اهرمی غیرمتمرکز؟

dYdX یک پلتفرم پیشگام در حوزه معاملات اهرمی غیرمتمرکز یا “دیفای لورِج” (DeFi Leverage) است. این پلتفرم با ترکیب مزایای تمرکززدایی (کنترل بر دارایی‌ها، شفافیت) و ویژگی‌های عملکردی صرافی‌های متمرکز (سرعت، ابزارهای پیشرفته)، تلاش کرده تا تجربه‌ای کارآمد و امن را برای معامله‌گران رمزارز فراهم کند. استفاده از راه‌حل‌های لایه ۲ و اخیراً مهاجرت به بلاکچین اختصاصی در اکوسیستم کازماس، نقاط عطف مهمی در مسیر این پروتکل بوده‌اند که به حل مشکلات مقیاس‌پذیری و هزینه‌ها کمک کرده‌اند. با وجود ریسک‌های ذاتی در معاملات اهرمی و چالش‌های دنیای دیفای، dYdX با مدل حاکمیت غیرمتمرکز و تمرکز بر نوآوری، خود را به عنوان یکی از بازیگران اصلی در آینده مالی غیرمتمرکز تثبیت کرده است. اگر به دنبال یک پلتفرم غیرمتمرکز برای معاملات اهرمی هستید و ریسک‌های مربوطه را درک می‌کنید، dYdX قطعاً ارزش بررسی و تحقیق بیشتر را دارد.